بخش اول : مطالعات مسيريابي
مطالعات راه و مسيريابي در دو قسمت انجام مي گيرد و اجراي عمليات طبق اين مطالعات به عنوان فاز سوم تلقي مي گردد.

1. مطالعات فاز يك كه به صورت مقدماتي انجام مي گيرد.
2. مطالعات فاز دو كه در واقع تهيه نقشه هاي اجرايي است.
3. مطالعات فاز سه كه اين مطالعات توسط گروهي به نام مهندسين مشاور صورت مي گيرد

الف) فاز يك مطالعات: مسيريابي
مراحل به صورت زير انجام مي گيرد:

1. ابلاغ مطالعه راه موردنظر از كارفرما به مشاور
2. اعلام آمادگي از طرف مشاور و عقد قرارداد
3. جمع آوري اطلاعات موجود در رابطه با منطقه ( منطقه، راههاي موجود، راه آهن و ... )
4. جمع آوري مطالعات ديگري كه با طرح ممكن است رابطه داشته باشد و يا هر طرح عمراني ديگر ممكن است با اين پروژه تلاقي نمايد.
5. تهيه نقشه هاي توپوگرافي از منطقه بخصوص بين مبدا و مقصد
6. تهيه عكسهاي هوايي بين مبدا و مقصد ( استفاده از عينك استروسكوپ براي مطالعه نقشه هاي هوايي جهت رويت پستي و بلندي ها )
7. مقياس نقشه هاي توپوگرافي در ايران 1:250000، 1:200000، 1:1000000 و 1:50000. علت اين تغييرات مقياس فاصله بين مقصد و مبدا است هرچه فاصله دو نقطه بيشتر باشد مقياس كوچكتر نگاه مي شود.
8. مقياس عكسهاي هوايي 1:20000، 1:10000 و 1:2000 ( مسيرهاي عبور از گردنه ها، رودخانه ها، دره ها، دشتها، دامنه ها و ... ) را نشان مي دهد.
9. مطالعه مسير روي نقشه هاي توپوگرافي و تعيين مبدا و مقصد و بررسي امكان تهيه و ايجاد راه. اين مطالعات شامل عبور راه از مسيرهايي است كه شيب زياد ندارند، كوهستاني كمتر باشد، آيا رودخانه ها امكان عبور دارند و ...
10. تعيين راههاي مالرو كه به وسيله خط چين در نقشه هاي توپوگرافي نشان داده مي شود ( مهمترين نوع مسير است ).
11. تعيين نقاط اجباري بر روي نقشه هاي توپوگرافي مانند:
    • تنگه
    • عرض كم رودخانه
    • قبرستان به عنوان مانع كه به لحاظ فرهنگي و اجتماعي نمي بايست در مسير قرار گيرد
    • نقاط زيارتي و مراكز سياحتي كه مسير بايد از كنار آنها بگذرد.
12. رسم مسيرهاي قابل اجرا بروي نقشه هاي توپوگرافي
13. اعزام اكيپ مسيرياب به منطقه
14. جمع آوري اطلاعات از منطقه. اين اطلاعات شامل:
    • تعداد خانوار در هر روستا و كل منطقه و به دست آوردن بعد متوسط خانوار و كل جمعيت منطقه
    • مقدار زمين موجود در محل به هكتار، با احداث راه جديد به زمينها و منطقه مي توان به كارفرما اطلاع داد و مسير را به اين زمينها برد تا بتوان امكانات و تسهيلات مكانيزه بهتري را به منطقه رساند.
    • - بررسي وضعيت كشاورزي منطقه
    • بررسي وضعيت دامداري منطقه
    • بررسي وضع معادن منطقه
    • بررسي وضعيت صنايع دستي منطقه
    • بررسي وضعيت آب منطقه( چشمه، چاه، قنات و ... )
15. انتخاب راهنماي محلي و مرور راههاي قابل اجرا با راهنما
16. پيمايش مسيرهاي قابل اجرا همراه با راهنما
17. وسايلي كه گروه مسيرياب همراه دارد كه عبارتند از:
    • شيب سنج: لوله در امتداد شيب قرار مي گيرد و عقربه ميزان شيب را نشان مي دهد.
    • طول سنج: چرخ با يك شمارشگر مدرج كه ميزان فاصله را بر حسب متر مي سنجد
    • ارتفاع سنج
    • قلم مو و رنگ براي برگشت مسير از همان راهي كه رفته ايد بين Bو A روي سنگ ها و صخره ها در رفت علامت زده مي شود.
    • دوربين عكاسي
    • دوربين نقشه برداري ( براي محاسبه شيب در صورت نياز )
18. ثبت مشاهدات در حين پيمايش
    • كيلومتر شروع و انتهاي مسير
    • ارتفاع نقاط
    • وضعيت خاك منطقه ( مارن، رس، سنگريزه و ... )
    • تعداد درختان در طول مسير
    • تعداد رودخانه ها و پل هاي لازم ( عرضي رودخانه، عرضي پل، طول پل )
    • مقدار آب روهاي لازم ( در جاهايي كه زمين شكافته شده. ) تعداد آب رو اضافي از اولويت مسير مي كاهد.
    • وضعيت شيب هاي منطقه
19. علامت گذاري مسير به وسيله رنگ مو و قلم
20. در مناطق دشت بين 200 تا 500 متر علامت گذاري مي شود و در مناطق كوهستاني بين 10 تا 50 متر نقاط گذاري و علامت گذاري مي شوند.
21. پيمايش تمام مسيرها و ثبت تمام مشاهدات
22. برگشت به دفتر و انتخاب بهترين واريانت به عنوان مسير قطعي
    واريانت: كريدوري است كه در يك منطقه باز مي شود و در مطالعات فاز دو مطالعات اجرايي راه روي آن صورت مي گيرد.
23. مسير نهايي بايستي داراي ويژگي هاي زير باشد.
    • طول كمتر باشد.
    • حجم عمليات خاكي كمتر باشد.
    • داراي سرعت زياد باشد.
    • تعداد آب روكمتر داشته باشد.
    • تعداد پل كمتري داشته باشد.
    • مسير در قسمت آفتابگير كوه باشد ( بر آفتاب باشد ) و در زمستان دچار يخ زدگي نشود ( نسه نباشد )
    • ريزشي نباشد
    • بهمن گير نباشد ( در مناطق برف و يخبندان زاويه بحراني " شيب دامنه ها" 30 تا 45 درجه است )
    • نوع خاك
    • تعداد درختان كمتري قطع شود
    • بيشتر از مبدا و مقصد ( در روستا ) روستاهاي ديگري رابه هم وصل نمايند.
    • بهترين يا بيشترين قوس را بدهد.
    • اولويت بندي همه موارد قبل بر مبناي محاسبات اقتصادي صورت گيرد.
24. تهيه گزارش فاز يك كه شامل موارد زير است:
    • پيشگفتار كه درمورد قرارداد و مفاد آن صحبت مي كند.
    • مقدمه، شامل شرح اوليه و تاريخچه اي از محل اجراي پروژه
    • شرح مسير و در صورت وجود چند واريانت ( كريدور ) شرح كامل آنها و انتخاب بهترين واريانت با عكسهاي مختلف از طول مسير ( دشت، كوهستان، جلگه باتلاق و ... )
    • وضعيت اشتغال منطقه و وضعيت جمعيت منطقه
    • وضعيت زمين شناسي منطقه، خاك ريز دانه، خاك و مصالح سنگي مناسب، رانش و ...
    • وضعيت زلزله خيزي منطقه
    • وضعيت ترافيك منطقه
    • طرح روسازي راههاي منطقه
    • نتيجه گيري
25. ارسال گزارش به كارفرما

مروري بر نقشه برداري زير زميني

نقشه برداري زير زميني كه در غرب آن را با كلمه لاتين UNDER ground surveying مي‌شناسند، شاخه اي از رشته مهندسي نقشه برداري است كه شامل طراحي تونل، عملياتهاي اجرا و هدايت حفاري و بلاخره برداشت فضاهاي موجود طبيعي و مصنوعي زير زمين به منظور تهيه نقشه از آنها با توجه به شرايط خاص نقشه برداري در زير زمين مي باشد.

نقشه برداري زير زميني:
نقشه برداري زير زميني كه در غرب آن را با كلمه لاتين UNDER ground surveying مي‌شناسند، شاخه اي از رشته مهندسي نقشه برداري است كه شامل طراحي تونل، عملياتهاي اجرا و هدايت حفاري و بلاخره برداشت فضاهاي موجود طبيعي و مصنوعي زير زمين به منظور تهيه نقشه از آنها با توجه به شرايط خاص نقشه برداري در زير زمين مي باشد. در اهميت نقشه برداري و پيشرفتهاي آن مي توان به ايجاد تونل زميني در زير دريايي دانش كه ارتباط بين پاريس و لندن را بر قرار كند اشاره كرد.
كلا نقشه برداري زير زميني شامل موارد زير مي باشد:
1. طراحي (deign) در مرحله شروع پروژه
2. اجراي عمليات حفاري (unearth control) هدايت تونل را بر عهده دارد.
3. تهيه نقشه برداري از زير زمين
اصطلاحات نقشه برداري زير زميني:
1. زير زمين (UNDER ground): در اصطلاح عام به عوارض قابل دسترسي و يا طبيعي در داخل زمين مي گويند.
2. معدن (MINE): مجموعه تاسيسات زميني و دانالهاي زير زمين كه به منظور هدف خاصي احداث شده را معدن گويند. اصطلاحا به محل تجمع مواد معدني نيز معدن مي گويند.
3. گالري( Gallery ): به دانالهاي افقي زير زميني كه از يك طرف به منظور خاصي مسدود است و خود يكي از راههاي ورود به زير زمين به شمار مي رود گالري مي گويند كه به سه نوع (اكتشافي، آماده سازي، اصلي و فرعي )وجود دارد.
4. تونل (tunnel ): دالان عبوري عريضي است كه از دو طرف باز مي شود و به انواع (افقي، مايل، مارپيچ، موجود مي باشد.
5. چاه (shaft): گالري قائمي كه از راههاي ورود به زير زمين به شمار مي رود و مقطع آن ممكن است دايره كه در اروپا و آسيا مرسوم است )و يا مستطيل كه در آمريكا مرسوم است باشد.
6. رمپ (Ramp):رمپ يا شيب گذر، تونل شيب داري است كه براي اتصال بين طبقات مختلف معدن به كار مي رود اصطلاحا به آن بالارو يا پايين رو (دوبل ) نيز مي گويند.
7. گمانه (soundage): عبارت است از چاه كم قطر و عميقي كه براي نمونه برداري از لايه هاي زمين و جهت دادن به امتداد حفاري از آن استفاده مي شود و در نوع (اكتشافي، و راهنما) موجود مي باشد.
8. حفاري: پيشروي در امر گود برداري زير زمين كه به وسيله ماشينهاي حفاري و يا اكتشافي انجام مي شود را گويند.